فرمولاسیون سموم، به صور مختلف سم اطلاق می گردد. فرمولاسیون مشخص می کند که یک سم چگونه باید بکار برده شود. مثلاً اگر سمی به صورت گَرد باشد، فرمولاسیون نشان می دهد که برای استفاده از آن از دستگاه گرد پاش استفاده شود.

● نام های ترکیبات شیمیایی
نام عمومی؛
نام تجارتی؛
نام شیمیایی؛
فرمول بسته شیمیایی؛
فرمول ساختمانی.
هر آفت کش یا سم دارای چندین نام می باشد.
● نام عمومی (Entry name)
نام عمومی (Entry name) که توسط شرکت سازنده ارائه می شود و باید توسط موسسه استاندارد جهانی یا (International Standard Organization) که نام مخفف آن (ISO) است مورد تایید قرار گیرد. برای مثال کارباریل (Carbaryl) نام عمومی ترکیبات شیمیایی از گروه (Carbamatha) است.
● نام تجارتی (Trade name)
نام دیگر سموم، نام تجارتی آن است که توسط کارخانه سازنده آن ارائه می شود. هر سم معمولاً دارای چندین نام تجارتی است، زیرا بسیاری از سموم توسط شرکت های مختلف ساخته می شوند. نام تجارتی (Trade name) را با علامت ® نشان می دهند.
نام شیمیایی
نام دیگر ترکیبات شیمیایی، نام شیمیایی آن است که اجزاء یک ترکیب شیمیایی را نشان می دهند. برای مثال نام شیمیایی کارباریل (Carbaryl)، (Naphtyl methyl carbamate)می باشد.
فرمول بسته شیمیایی
نام دیگر ترکیبات شیمیایی فرمول بسته شیمیایی است. این فرمول نشان دهنده، تعداد اتم های تشکیل دهنده ی مولکول سم است. بعنوان مثال در مورد (Carbaryl)، فرمول بسته شیمیایی C۸H۱۲O۲N است.
● فرمول ساختمانی
فرمول ساختمانی، نام دیگری از ترکیبات شیمیایی است که نشان دهنده نحوه اتصال اتم های مختلف در داخل ملکول سم می باشد.
● فرمولاسیون سموم
فرمولاسیون سموم، به صور مختلف سم اطلاق می گردد. فرمولاسیون مشخص می کند که یک سم چگونه باید بکار برده شود. مثلاً اگر سمی به صورت گَرد باشد، فرمولاسیون نشان می دهد که برای استفاده از آن از دستگاه گرد پاش استفاده شود. ولی اگر سمی بصورت امولسیون باشد، برای استفاده از آن حتماً نیاز به محلول پاش داریم. در کل فرمولاسیون سموم را در سه گروه اصلی تقسیم بندی می کنند.
▪ فرمولاسیون های مختلف سموم
۱) فرمولاسیون های خشک؛
۲) فرمولاسیون های مخصوص محلول پاشی؛
۳) فرمولاسیون های گازی یا شبه گازی.
● فرمولاسیون های خشک
گردها یا فرمولاسیون های پودری (Dustable powder) و (Dust)
گرانول (Granules)
میکرو کپسول هاMicro capsulated formulated) (
خمیرها (Pastes)
فرمولاسیون های خشک، انواع مختلفی دارند که دسته اول گردها یا فرمولاسیون های پودری(Dusts) و (Dustable power) هستند. این فرمول، مخلوطی فیزیکی از ترکیب سم با یک ماده حامل یا(Carrier) است. مواد حامل عموماً رُس ها، مانند (Montmorilonit)و (Caolonit) یا پودر سیلیکات ها مانند پودر (Talk) و موادی مانند (Perlite) می باشند. گردها گیاه سوزی شدیدی روی گیاهان ایجاد نمی کنند، ولی برای تعدادی از حشرات، مانند حشرات گرده افشان مثل زنبورهای گرده افشان مضر می باشند. زیرا در لابه لای موهای سطح بدن آن ها تجمع پیدا می کنند و به کلنی زنبورهای عسل منتقل می شوند و هم چنین بر روی لاروهای آن ها نیز تاثیرات مخربی دارند.
گروه دوم (Granules) می باشند و برای جلوگیری از اثر (Drift) یا باد بردگی سموم ساخته شده اند. وقتی از گرد آفت کش در طبیعت استفاده می شود، در اثر وزش باد، مقداری از گرد به خارج از منطقه مورد استفاده منتقل می شود که اصطلاحاً به این موضوع (Drift) یا باد بُردگی می گویند، برای مقابله با این عامل گرانول ها ساخته شدند.
گرانول ها، سمومی هستند که اطراف آن ها را یک ماده حامل، مانند پودر تالک(Talk) یا رُس های وِرمی کولیت (Vermicolite) در بر می گیرد. قطر این گرانول ها عموماً ۲۵صدم میلی متر تا ۵ میلی متر است و در داخل خاک استفاده می شوند. تعداد زیادی از سموم که به این صورت ساخته می شوند، سیستمیک هستند و از طریق ریشه گیاهان جذب می شوند و حشراتی را که در روی قسمت سبزینه فعالیت می کنند را از بین می برند.
گروه دیگر این سموم، میکرو کپسول ها (Micro capsulated formulation) هستند. میکرو کپسول ها سمومی هستند که اطراف آن ها را پوششی از جنس ژلاتین یا آگار (به صورت جامد یا مایع) و در مواردی مواد پلی وانیل در برمی گیرد. میکرو کپسول ها سموم را بتدریج آزاد می کنند و برای مبارزه با مگس ها و پشه ها استفاده می شوند.
گروه دیگری از سموم خشک، طعمه های مسموم هستند. طعمه های مسموم در واقع با مواد غذایی که مورد علاقه آفات، یا جوندگان هستند مخلوط شده و از این طریق مورد استفاده قرار می گیرند. البته در مواردی طعمه های مسموم ممکن است به صورت آماده وجود داشته باشند که این طعمه ها عمدتاً برای جوندگان بکار می روند. در مورد گیاهان زینتی، بیشتر شامل ملخ ها و آبدزدک ها می شوند.
گروه دیگری از ترکیبات شیمیایی، خمیرها (Pastes) هستند. در این فرمولاسیون، ماده سمی را با یک ماده که خاصیت فرار بودن دارد مخلوط می کنند و بعد مقداری ماده چسبناک به آن اضافه می شود. از جمله این سموم، ترکیبی است بنام آنتی تارلو که برای مبارزه با آفات چوبخوار در داخل ساقه و تنه درختان مورد استفاده قرار می گیرد.
بطور کلی در بین سموم، گَردها بیشترین خطرات را برای جانداران مخصوصاً حشرات مفید دارند.
● فرمولاسیون های مخصوص محلول پاشی
گردهای خیس شونده Wetable powder
امولسیون شونده ها Emulcitable concentrate
امولسیون های معکوس Inverted emulsion
محلول های قابل حل در آب Water solvable concentrate
پودرهای قابل حل در آب water solvable powder
سوسپانسیون های کلوئیدی Flowable
فرمولاسیون غلیظ با حجم کم Ultra volume
محلول های روغنی Oil solution
فرمولاسیون آماده مصرف Ready to use
قطر گردهای خیس شونده حدود ۳ میکرون است و وقتی داخل آب حل شوند بصورت سوسپانسیون نسبتاً پایداری در می آیند.
● طبقه بندی سموم
اولین گروه از سمومی که بشر از آن ها برای مبارزه با آفات استفاده کرد، سموم معدنی بود که بصورت گَرد مورد استفاده قرار می گرفتند.
▪ سموم
سموم معدنی
روغن ها
هیدروکربن های کلره
حشره کش ها
سموم فسفره
کاربامات ها
کنه کش ها
حلزون کش ها
سموم گازی
سموم هورمونی
▪ سموم معدنی
گوگرد معدنی
ترکیبات آرسنیکی
ترکیبات فلوئوره
از دیگر ترکیبات معدنی می توان به ترکیبات آرسنیکی و ترکیبات فلوئوره اشاره کرد که این ترکیبات بطور کلی در روی گیاهان ایجاد گیاه سوزی می کنند، و در حال حاضر کاربرد آن ها بسیار محدود می باشد. از جمله ترکیبات معدنی که هنوز هم به صورت کم و بیش و در رابطه با برخی از آفات و عوامل بیماریزا کاربرد دارد گوگرد است که برای مبارزه با قارچ ها استفاده می شود. ولی گوگرد، بر روی حشرات مفید، مخصوصاً بر روی کنه های شکارگر اثرات مخربی دارد و لذاکاربرد بسیار محدودی دارد.
ـ گوگرد معدنی
ـ ترکیبات آرسنیکی
گِل گوگرد
محلول در آب (آرسنیک سفید، ارسنیات سدیم، ارسنیت سدیم)
گوگرد آسیابی
غیر محلول در آب (سبز پاریس، ارسنیات کلسیم، ارسنیات سرب)
گوگرد قابل تعلیق در آب
گوگرد کلوئیدی
مخلوط پلی سولفور
▪ ترکیبات فلوئوره
فلوئورید سیدم
فلوئوروآلومینات سدیم
فلوئوروسیلیکات سدیم
فلوئوروسیلیکات باریوم
● روغن ها
دومین گروه سموم روغن ها هستند. روغن ها به شکل های معدنی، حیوانی و گیاهی در مبارزه با آفات کاربرد دارند، ولی بیشترین کاربرد آن ها مربوط به روغن های نفتیاست. در گذشته ترکیبات روغنی که از نفت استخراج می شدند، برای مبارزه با آفات و مخصوصاً شپشک ها و کنه ها مورد استفاده قرار می گرفتند که به شدت ایجاد گیاه
سوزی می کردند. اما ترکیباتی که در حال حاضر مورد استفاده قرار می گیرند گیاه سوزی ندارند. درجه سلفوناسیون ترکیباتی که در تابستان برای مبارزه مورد استفاده قرار می گیرد.بین ۹۰ تا ۹۸ درصد و برای ترکیباتی که در زمستان مورد استفاده قرار می گیرد بین ۷۰ تا ۹۰ درصد می گیرد.
درجه سولفوناسیون مقدار درصد هیدروکربن های اشباع نشده، خارج شده از روغن (در مراحل تصفیه) می باشد. به این معنی که اگر روغنی دارای درجه سولفوناسیون ۹۸ درصد می باشد. حدود ۹۸ در صد از هیدرو کربن های اشباع نشده آن در طی مراحل تصفیه از روغن خارج شده اند.
● هیدروکربن های کلره
گروه دیگری از سموم هیدروکربن های کلره هستند و از اولین سموم آلی مصنوعی هستند که توسط بشر برای مبارزه با آفات ساخته شده اند. علی رغم خدمات بسیار ارزنده ای که در طی جنگ جهانی به انسان کرده اند، بعد از مشخص شدن پایداری بسیار شدید آن ها در طبیعت، بسیار محدود شدند. این سموم بصورت انتخابی عمل نمی کنند و همه ی اجزاء طبیعت، اعم از انسان و سایر گروه های جانوری را تحت تاثیر قرار می دهند. بعلاوه در بافت های چربی نیز تجمع پیدا می کنند. ترکیبات کلره نیز به چند دسته تقسیم بندی می شوند که عبارتند از:
۱) ددت و آنالوگ های آن (دِدِت متوکسی کلر)
۲) هگزا آلکروسیلکوهگزان یا گامکسان (لیندین)
۳) سیکلودین ها (آلدرین، دی آلدرین، هپتاکر ، کلردان و آندوسولفان )
۴) پلی کلروترپن ( توکسافن و استروبان)
▪ ددت: از جمله سمومی که برای مبارزه با آفات ساخته شده است ولی بعد از آن، آنالوگ های مختلفی از این سم در مبارزه با آفات مورد استفاده قرار گرفتند.
▪ گامکسان: یکی از سموم این گروه به نام لیندین برای مبارزه با آفات ریشه خوار مثل سوسک های ریشه خوار خانواده (Scabaeidae) مورد استفاده قرار می گیرد.
▪ پلی کلروترپن: از جمله این حشره کش ها توکسافن است که در گذشته کاربرد بسیار زیادی در مبارزه با آفات پنبه داشته ولی در حال حاضر سموم بهتری جایگزین آن شده است.
● حشره کش ها
گروه دیگر از حشره کش ها، حشره کش های گیاهی هستند. گیاهان از حدود ۴۰۰ میلیون سال قبل بر روی کره زمین زندگی می کردند و برای مقابله با آفات، ترکیبات مختلفی در آن ها تکامل پیدا کرده است. برخی گیاهان خواص ضد تغذیه دارند و برخی در مواردی منجر به مرگ حشرات می شوند. استفاده از حشره کش های گیاهی در حال حاضر بسیار محدود شده است. علی رغم اینکه در برخی از کشورهای آفریقایی در حال حاضر هم تعدادی از گیاهان را برای استحصال سم، کِشت می کنند.
▪ از مهم ترین حشره کش های گیاهی عبارتند از:
الف) نیکوتین؛ که از ترکیبی از بعضی گیاهان مانند(Nicotina rustica) و (Nicotina tubacum)استخراج می شود و بر علیه شته ها و سایر حشرات مکنده مثل زنجرک ها، بسیار موثر است.
ب) روتنون؛ که از گیاهانی مانند (Derris elliptica) استخراج می گردد و بر روی حشرات مکنده فوق العاده موثر است. این سم روی ماهی ها هم تاثیر می گذارد.
ج) ریانودین؛
د) پیرترین؛ (Pyrethrins) که سابقه ی کار با آن ها بسیار قدیمی است و اولین بار در ایران و توسط ایرانی ها استفاده شده است، و از گیاهان کریزان تِموم (Chrysantemum) استخراج می شود.
امروز ترکیبات متعددی بر اساس (Pyrethrins) ساخته شده است و بر علیه بسیاری از حشرات بکار گرفته می شوند مانند آلترین، دلتامترین، سپترامترین و تعداد دیگر که سموم تماسی و گوارشی هستند و اثر ضربه ای بسیار شدیدی دارند.
● سموم فسفره
گروه دیگر از سموم، سموم فسفره هستند که بسیار متنوع و دارای گروه های متعددی می باشند و در مقایسه با سموم کلره دارای مزایا و معایبی می باشند. سموم فسفره عبارتند از:
مشتقات اسید فسفریک (تترااتیل پیروفسفات، هپتنوفوس، دیکرووس، فسفامیدون، دیکروتوفوس و مونوکروتوفوس و غیره)؛
مشتقات اسید فسفر و تیوبیک (پاراتیون، متیل پاراتیون، اکسی دی متون متیل، فنیتروتیون، فنتیون، دیازینون، فوکسیم، پیریمفوس متیل، پروپتامفوس، تری ازوفوس)؛
مشتقات اسید فسفر و دی تیوئیک (مالاتیون، آزینفوس متیل، فوزالون، اتیون، فوسمت، متیرا تیون، فنتوات، فوریت، تیومتون، دیمتوات، فورموتیون)؛
مشتقات اسید فسفریک (نظیر تری کلروفن)؛
مشتقات فسفر و آمیدات (متامیدوفوس، آسفات).
▪ مزایای سموم فسفره
۱ دارای تاثیر سریع هستند؛
۲ در طبیعت دوام زیادی ندارند؛
۳ اثر کنه کشی و حشره کشی آن ها از ترکیبات کلره شدیدتر است؛
۴ در بافت چربی و زنجیره های زیستی تجمع پیدا نمی کنند؛
۵ میزان مصرف آن ها در واحد سطح نسبت به ترکیبات کلره کمتر است.
▪ معایب سموم فسفره
۱ بروز مقاومت در آفات بویژه آفات چند نسلی؛
۲ سمیت شدید برای انسان و جانوران خونگرم؛
۳ طیف تاثیر وسیع آن ها باعث ظهور آفات ثانوی می شود.
● کاربامات ها
ترکیبات کاربامات گروه دیگری از سموم هستند که نخستین آن ها سمی بنام (Physostigmine) است که از گیاهی با نام (Physostigma venenosum) که محل رویش آن در آفریقای جنوبی می باشد استخراج می شود.
ترکیبات کاربامات سمومی هستند که هسته مرکزی آن ها اسید کاربامیک (COONH۲) است و شامل دو گروه اصلی می باشند.
▪ ترکیبات کاربامات
۱) دی متیل کاربامات ها (پیرولان، ایزولان، دی متیلان، پریمیکارب). برای مبارزه با مگس ها مورد استفاده قرار می گیرند اما امروزه کاربرد آن ها محدودتر شده است؛
۲) متیل کاربامات ها که دارای استفاده وسیعی هستند و به چندین گروه تقسیم می شوند:
الف) نفتیل کاربامات ها (کاربایل)
مهم ترین ترکیب این گروه کاربایل است که علیه حشرات، نرمتنان و کنه های دامی موثر است؛
ب) متیل کاربامات های هتروسیکلیک (کاربوفوران، بندیوکارب)
یکی از مهم ترین ترکیبات این گروه کاربوفوران است که دارای خاصیت سیستمیک بوده و علیه آفات خاک زی، برگ خوار و ساقه خوار و نماتدها موثر است. کاربوفوران سمی بسیار قوی است که به دلیل اثر فوق العاده قوی بصورت گرانول ساخته می شود و در داخل خاک برای مبارزه با آفات مورد استفاده قرار می گیرد. این سم سیستمیک بوده و از طریق ریشه گیاهان جذب می شود و حشراتی را که در روی گیاهان جمع می شوند را از بین می برد
ج) فنیل کاربامات ها (مگزاکاربات، پروپوکسور، میتو کارب)
پروپوکسور سمی با دو نوع فرمولاسیون می باشد که یک نوع آن برای مبارزه با حشرات خانگی (به صورت حشره کش) و نوع دیگر برای شته ها و کنه ها در گلخانه ها و مزارع استفاده می شود؛
میتوکارب دارای طیف وسیعی بوده و علیه گروه های مختلفی از حشرات، کنه ها و نرمتنان و حتی سخت بالپوشان، دوبالان، پروانه ها مورد استفاده قرار می گیرد؛
د) اُگزایم ها (آلدیکارب، متومیل و تیودیکارب)
همه جزء سموم سیستمیک هستند و علیه طیف وسیعی از آفات در مزارع و گلخانه ها استفاده می شوند.
● کنه کش ها
گروه دیگری از آفت کش ها، کنه کش ها هستند که طیف وسیعی از سموم را شامل می شوند. کنه ها مخصوصاً کنه های خانواده (Tetranychidae) از جمله آفات بسیار مهم گیاهان زینتی و محصولات گلخانه ای به شمار می آیند. برای مبارزه با این آفات، تعدادی از سموم فسفره، کلره و کاربامات مورد استفاده قرار می گیرند و در عین حال تعدادی کنه کش اختصاصی نیز وجود دارند.
▪ کنه کش ها
سموم گوگردی؛
گوگرد معدنی؛
سموم گوگرد آلی؛
سولفون ها (تترادیفون)؛
سولفونات ها (فنزون، کلرفنزون)؛
سولفیت ها (پروپارژیت)؛
سولفیدها (تتراسول، کلرفن سولفید).
سموم گوگرد آلی دارای ساختمان شیمیایی شبیه به ساختمان شیمیایی (D.D.T) هستند اما با این تفاوت که به جای اتم کلر مرکزی، اتم گوگرد قرار گرفته است. این ترکیبات، همه مراحل مختلف سنی کنه ها، از جمله تخم آن ها را از بین می برند.
گروه دیگر از کنه کش ها، آنالوگ های د .د .ت هستند کلروفنتول دیکلوفول کلروپروپیلات کلروبنزیلات بروموبروپیلات .
نیتروفنول ها گروه دیگر از کنه کش ها هستند.
دینوبوتون، بیناپاکریل؛
این ترکیبات علاوه بر خاصیت کنه کشی، خاصیت قارچ کشی نیز دارند.
آخرین گروه کنه کش ها اُرگانوتین ها هستند.
سی هگزاتین، آزوسیکلوتین، فن بوتاتین اکساید؛
در ساختمان شیمیایی آن ها اتم قلع (Sn) وجود دارد؛
همه مراحل متحرک کنه ها را از بین می برند؛
بعضی از آن ها علاوه بر خاصیت کنه کشی، خاصیت دور کنندگی و ضد تغذیه ای نیز دارند.
● حلزون کش ها
گروه دیگر از آفت کش ها حلزون کش ها هستند، حلزون ها گاهی اوقات و تحت شرایط خاصی با عنوان آفات نسبتاً مهم محصولات گلخانه ای و گیاهان زینتی در می آیند.
برای مبارزه با حلزون ها سمومی که مورد استفاده قرار می گیرند محدود هستند.
مهم ترین ترکیب مورد استفاده در مبارزه با نرمتنان متالدئید است؛
بعضی از حشره کش ها نظیر کاربایل، میتوکارب و مگزاکاربات خاصیت نرم تن کشی نیز دارند.
متالدئید سمی تماسی و گوارشی است و همانند سایر سموم بصورت محلول پاش مورد استفاده قرار می گیرد. برای تولید یک طعمه ی مسموم برای حشرات، سبوس را با گرد متالدئید مخلوط می کنیم و بتدریج مقداری آب به آن اضافه می کنیم، البته نباید آب به مقداری باشد که سبوس خمیر گردد. بعد از اضافه کردن آب طعمه را بصورت یکنواخت یا بصورت کپه در محیط هایی که با نرمتنان مبارزه می کنیم قرار می دهیم.
● سموم گازی
گروه دیگری از سموم، سموم گازی هستند. تعدادی از سموم وقتی در شرایط مناسب محیطی قرار می گیرند تبدیل به گاز شده و از راه تنفس انواع حشرات و موجودات را از بین می برند.
▪ سموم گازی
کلروپیکرین، اتیلن دی بروماید، متیل بروماید، اتیلن اکساید و فسفین؛
سموم گازی عموماً بر روی همه مراحل رشد حشرات و سایر بندپایان موثر هستند؛
از سموم گازی برای ضدعفونی خاک و از بین بردن آفات محصولات انباری استفاده می شود.
سموم گازی برای انسان فوق العاده خطرناک هستند علی الخصوص سم متیل بروماید که باعث بی هوشی و حتی مرگ می شود، به همین خاطر در کاربرد این سم حتماً از افراد متخصص استفاده شود.

__________________

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: